សៀមរាប៖ តំណាងការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា បញ្ជាក់ថានឹងបន្តរួមគ្នាជាមួយក្រុមប្រឹក្សាសកម្មភាពជនពិការ ដើម្បីជួយក្នុងការកសាងសមត្ថភាពជាតិតាមរយៈសេវាកម្មប្រឹក្សា ធ្វើសិក្ខាសាលា ការវិភាគ និងបណ្តុះបណ្តាល និងការចូលរួមជាមួយសហគមន៍ទូលំទូលាយដើម្បីបង្កើតភាពជាដៃគូ លើកកម្ពស់ការយល់ដឹង និងប្រមូលការគាំទ្រសម្រាប់វិធានការដូចជា ច្បាប់ គោលនយោបាយ និងកម្មវិធីក្នុងការអនុលោមតាមជាមួយ CRPD សម្រាប់អនាគតកាន់តែប្រសើរសម្រាប់ជនពិការ។

លោកស្រី រួអេដា អិល ហាច (Roueida El Hage) លើកឡើងដូចនេះក្នុងពិធីបើកវគ្គបណ្តុះបណ្តាលអំពី «សិទ្ធិទទួលបានយុត្តិធម៌សម្រាប់ជនមានពិការភាពក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌» ដោយមានការចូលរួមពីតំណាងឯកឧត្តម ជា សុមេធី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសង្គមកិច្ច អតីតយុទ្ធជន និងយុវនីតិសម្បទា លោក ឯម ច័ន្ទមករា រដ្ឋលេខាធិការ និងជាអគ្គលេខាធិការក្រុមប្រឹក្សាសកម្មភាពជនពិការ នាថ្ងៃអង្គារ ទី១៤ ខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ២០២៣ នៅសណ្ឋាគារអង្គរផារ៉ាដាយ។

ក្នុងឱកាសនោះដែរ តំណាងការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជាលោកស្រី Roueida El Hage ក៏បានលើកឡើងបន្ថែមក្នុងពិធីបើកវគ្គបណ្តុះបណ្តាល និងលម្អិតអំពីសិទ្ធិជាក់លាក់ដែលគួរតែត្រូវបានបែងចែកដល់ជនពិការក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។

តំណាង OHCHR បានចាប់ផ្តើមដោយកំណត់គោលការណ៍នៃការទទួលបានយុត្តិធម៌ ដែល «គ្របដណ្តប់សិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌ រួមទាំងសិទ្ធិទទួលបាន និងសមភាពនៅចំពោះមុខតុលាការ និងការស្វែងរក និងទទួលបានដំណោះស្រាយត្រឹមត្រូវ និងទាន់ពេលវេលាសម្រាប់ការរំលោភសិទ្ធិ»។ លោកស្រីបញ្ជាក់ថា ការទទួលបានយុត្តិធម៌គឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏សំខាន់នៃអភិបាលកិច្ចតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យដែលមិនត្រូវមើលរំលង។

លោកស្រី រួអេដា អិល ហាច បានចង្អុលបង្ហាញថា ឧបសគ្គនៅតែមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាសម្រាប់ពលរដ្ឋពិការរបស់ខ្លួន នៅពេលនិយាយអំពីការធានាសិទ្ធិរបស់ពួកគេនៅក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។

លោកស្រីថ្លែងថា៖ «ឧបសគ្គទាំងនេះរួមមានការបដិសេធនូវជំហរផ្លូវច្បាប់ និងការធានាពីដំណើរការត្រឹមត្រូវ និងភាពមិនអាចចូលដំណើរការបាននៃបរិយាកាសរាងកាយ និងទំនាក់ទំនងក្នុងអំឡុងពេលដំណើរការនីតិវិធី។ លើសពីនេះ ច្បាប់ជាតិជារឿយៗមានបទប្បញ្ញត្តិដែលបដិសេធការប្រព្រឹត្តដោយស្មើភាពគ្នាចំពោះជនពិការនៅចំពោះមុខតុលាការ និងស្ថាប័នយុត្តាធិការផ្សេងទៀត»។

អនុសញ្ញាស្តីពីសិទ្ធិជនពិការដែលត្រូវបានផ្តល់សច្ចាប័នដោយប្រទេសកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ ២០១២ ចែងអំពីសិទ្ធិច្បាស់លាស់ក្នុងការទទួលបានយុត្តិធម៌ ដែលអំពាវនាវឱ្យលុបបំបាត់ឧបសគ្គ និងឧបសគ្គដែលជនពិការប្រឈមមុខក្នុងការទទួលបានយុត្តិធម៌ដោយឈរលើមូលដ្ឋានស្មើភាពជាមួយអ្នកដទៃ។ លោកស្រីក៏បានលើកឡើងអំពីរបៀបវារៈឆ្នាំ២០៣០ សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព ដែលអំពាវនាវឱ្យមានការលើកកម្ពស់នីតិរដ្ឋ និងធានាឱ្យមានសិទ្ធិទទួលបានយុត្តិធម៌ស្មើៗគ្នាសម្រាប់ទាំងអស់គ្នា ក្រោមបាវចនាថា «មិនទុកនរណាម្នាក់ចោល»។

លោកស្រី រួអេដា អិល ហាច បានបន្តរៀបរាប់លម្អិតអំពីសិទ្ធិទទួលបានយុត្តិធ៌មដែលមាននៅក្នុងអនុសញ្ញា រួមទាំងភាពងាយស្រួល និងការទទួលបានព័ត៌មាន ការសន្មត់នៃភាពគ្មានទោសពៃរ៍ ជំនួយផ្នែកច្បាប់ និងកាតព្វកិច្ចរបស់រដ្ឋក្នុងការស៊ើបអង្កេត។

តំណាង OHCHR គូសបញ្ជាក់ថា៖ «ការចូលរួមក្នុងការគ្រប់គ្រងយុត្តិធម៌គឺជាលក្ខខណ្ឌមូលដ្ឋាននៃភាពជាពលរដ្ឋ។ រដ្ឋគួរតែអនុញ្ញាតឱ្យជនពិការចូលរួមក្នុងជីវិតសាធារណៈ និងនយោបាយដោយឈរលើមូលដ្ឋានស្មើភាពជាមួយអ្នកដទៃ»៕